اثر تنش خشکی برکربوهیدرات های محلول, کلروفیل و پرولین در چهار رقم گندم سازگار با شرایط متفاوت اقلیمی ایران

مطالعه واکنش های فیزیولوژیک ارقام مختلف گندم به تنش خشکی می تواند به شناسایی مکانیسم های موثر در مقاومت به خشکی کمک کند.دراین راستا طی یک آزمایش مزرعه ای اثر تنش خشکی بر غلظت کلروفیل، کربوهیدرات های محلول و پرولین برگ پرچم در 4 رقم گندم کشت شده در اقلیمهای مختلف ایران در سال زراعی 80-79 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج با استفاده از یک طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرارگرفت. نمونه برداری از برگ پرچم تیمار شاهد و تنش در دو مرحله خوشه رفتن و 20 روز پس از گلدهی بلافاصله قبل از آبیاری تیمار تنش صورت گرفت. پتانسیل آب خاک تیمار تنش در این دو نمونه برداری بترتیب 26/2- و 15/5- مگا پاسکال بود. تنش خشکی عملکرد دانه ارقام چمران، m-75-7، الوند و تجن را بترتیب 2، 8، 22 و 34 درصد کاهش داد. در اولین مرحله نمونه برداری، غلظت کلروفیل a و b در رقم حساس تجن برخلاف سه رقم دیگر تحت تاثیر تنش قرار نگرفت. در این مرحله تنش خشکی نسبت کلروفیل a به b را در رقم مقاوم چمران بیشتر از سایر ارقام افزایش داد. در مرحله دوم نمونه برداری کاهش قابل توجه ای در مقدار کل کلروفیل در هر دو تیمار رطوبتی مشاهده گردید که بیشترین کاهش در محتوای کلروفیل رقم چمران مشاهده شد. نتایج آزمایش نشان داد که غلظت کربوهیدرات های محلول برگ پرچم در هر دو شرایط شاهد و تنش در 20 روز پس از گلدهی بیشتر از مرحله خوشه رفتن است. تنش خشکی غلظت این ترکیبات را در ارقام تجن و چمران افزایش د اد، که ممکن است با نقش این ترکیبات در تنظیم اسمزی مرتبط باشد و یا نشان دهنده محدویت دانه بعنوان مقصد در پذیرش کربوهیدرات های محلول برگ باشد. برخلاف سایر ارقام, غلظت کربوهیدراتهای محلول در مرحله خوشه دهی در رقم الوند کاهش نشان داد که با بیشترین کاهش در میزان کلروفیل در همین رقم همراه بود. میزان پرولین در شرایط تنش خشکی در هر دو مرحله اندازه گیری در کلیه ارقام افزایش نشان داد. در هردو مرحله مورد بررسی رقم حساس تجن بیشترین و رقم مقاوم چمران کمترین افزایش را در غلظت پرولین تحت تنش نشان دادند. از اینرو شاید بتوان از غلظت پایین این اسید آمینه بعنوان ابزاری برای انتخاب ارقام مقاوم به خشکی گندم نان استفاده کرد.